دیسک بیرون‌ زده

از طرفی، اگر لایه‌ی بیرونی (آنولوس) دیسک به مرور زمان و به علت آسیب‌های وارد شده ضعیف شده باشد، وارد شدن مقدار اندکی فشار هم می‌تواند سبب پاره شدن آن شود. تضعیف این لایه می‌تواند سبب شود که انجام فعالیت هایی که مثلا 5 سال پیش برایتان راحت بود اکنون دشوار شود. این مشکل، یکی از آثار افزایش سن بر روی ستون فقرات است که از دلایل معمول بیرون زدگی دیسک در ستون فقراتِ قفسه سینه‌ای می‌باشد.
موادی ژله‌ای (نوکلئوس) که از مرکز دیسک خارج می‌شوند می‌توانند به نخاعی که از مجرای ستون فقرات عبور می‌کند، فشار وارد کنند. همچنین این مواد می‌توانند سبب تحریک شیمیاییِ اعصاب شوند. فشار وارد شده و تحریک شیمیایی ایجاد شده در اعصاب می‌توانند مشکلاتی را در نحوه‌ی عملکرد آنها ایجاد کنند، مانند احساس درد، ضعف و بی‌حسی در نواحی از بدن که به این اعصاب مرتبط هستند.

بیرون زدگی دیسک چه علائمی دارد؟

اولین نشانه‌ی بیرون‌ زدگی دیسک، درد است که معمولا ًدر کمر و دقیقاً در همان ناحیه‌ی آسیب‌دیده حس می‌شود. اما داشتن درد به تنهایی برای تشخیص یک دیسک بیرون زده کافی نیست. این درد می‌تواند پخش شده و به جلوی بدن برسد. از طرفی فشار و تحریک اعصاب، که می‌تواند در نتیجه ی بیرون زدگی دیسک باشد هم خود علائمی دارد. بسته به اعصابی که تحت فشار قرار می‌گیرند، ممکن است درد در جای دیگری از بدن مانند قلب، شکم و یا کلیه بروز پیدا کند،. معمول‌ترین نشانه‌ی بیرون زدگی دیسک، درد سیاتیک (Sciatica) می‌باشد که به دلیل وارد شدن فشار به ریشه‌های عصبی ایجاد می‌شود (دردی شدید و سوزنی که از باسن شروع شده و تا پشت یکی از پاها ادامه پیدا می‌کند).
این عارضه گاهی اوقات به نخاع هم فشار وارد می‌کند که می‌تواند علائم زیر را داشته باشد:

• بیرون زدگی دیسک در ستون فقرات کمری (Lower Back):

         1. کمردرد
         2. ضعف در ران، ساق و یا کف پا
         3. مورمور شدن یا بی‌حسی در ران، ساق یا کف پا
         4. عدم کنترل مثانه و یا روده (این مورد نادر بوده و در صورت بروز می‌تواند نشان دهنده‌ی مشکلی جدی‌تر به نام سندرم دم اسب یا Qauda Equina باشد. که به علت تحت فشار قرار گرفتن ریشه‌های عصبی ایجاد شده و نیاز دارد تا سریعاً برای درمان آن اقدام شود.)

• بیرون زدگی در ستون فقراتِ قفسه سینه¬ای (Thoracic Spine):

         1. ضعف عضلانی، بی‌حسی و مورمور شدن در یک یا هر دو پا
         2. افزایش رفلکس‌ها در یک یا هر دوپا که در نهایت می‌تواند منجر به انقباض عضلانی شود
         3. تاثیرگذاری بر روی عملکرد مثانه و روده
         4. از دست دادن توانایی حرکت از کمر به پایین

• بیرون زدگی در ستون فقراتِ ناحیه¬ی گردنی (Cervical Spine):

         1. احساس درد هنگام حرکت دادن گردن
         2. درد شدید در کتف
         3. دردی پخش شونده در بازو و ساعد و احتمالاً انگشتان

درد حاصل از این عارضه به آرامی شروع شده و با گذشت زمان شدیدتر می‌گردد و یا حین انجام بعضی فعالیت‌ها شدت پیدا می‌کند. این علائم معمولاً پس از چند هفته یا چند ماه بهتر می‌شوند.

بیرون زدگی دیسک چگونه تشخیص داده می‌شود؟

این عارضه از طریق انجام معاینات فیزیکی و تهیه‌ی پیشینه‌ای کامل از بیماری، تشخیص داده می‌شود. معاینات فیزیکی شامل بررسی و تعیین اعصاب آسیب دیده خواهد بود. پزشک ممکن است از شما بپرسد که آیا بر ادرار یا مدفوع خود کنترل دارید یا خیر. و اگر مشکلی وجود داشته باشد ممکن است به دلیل بیرون زدگی دیسک در ستون فقراتِ قفسه سینه‌ای باشد که نخاع را تحت فشار قرار داده است. بنابراین پزشک ممکن است به منظور اطمینان از تشخیص، برای شما انجام یکی از روش‌های تصویربرداری ام‌آرآی، ایکس‌ری و یا سی‌تی اسکن را توصیه کند.

ایکس ری (X-Ray)

پزشک ممکن است تصویربرداری ایکس‌ری را برای شما تجویز کند. هرچند تصاویر ایکس‌ری نمی‌توانند بیرون زدگی دیسک را نشان دهند اما می‌توانند اطلاعاتی درباره‌ی میزان آسیب‌دیدگی ستون فقرات در اختیار پزشک قرار دهند. تصویربرداری ایکس‌ری می‌تواند دیسکی که دچار رسوب کلسیم شده را نیز نشان دهد. حال اگر در تصویر قسمتی از دیسکی که دچار رسوب کلسیم شده است به سمت نخاع کشیده شده باشد، این می‌تواند نشانه‌ای از بیرون زدگی دیسک باشد.

ام آر آی (MRI)

معمول‌ترین روش برای تشخیص بیرون زدگی دیسک، تصویر برداری MRI می باشد. این تصویربرداری بدون درد بوده و تصویر حاصل از آن دقیق و با جزئیات می‌باشد. بنابراین (پس از ایکس‌ری) بهترین روش برای پی بردن به بیرون زدگی دیسک در ستون فقرات است.

میِلوگرافی به کمک سی‌تی اسکن (Myelogram with CT Scan)

ممکن است که مشکل موجود از طریق ام‌آر‌آی و ایکس‌ری به طور کامل تشخیص داده نشود. در این صورت انجام تست‌های دیگری تجویز خواهند شد. معمولاً انجام تست میِلوگرافی همراه با سی‌تی اسکن، برای کامل شدن روند تشخیص ضروری است (میِلوگرافی نوعی تصویربرداری از ستون فقرات است که در آن ماده‌ی خاصی را در مایع مغزی-نخاعی تزریق کرده و تصویر برداری می‌کنند).

چه راه‌هایی برای درمان بیرون زدگی دیسک وجود دارد؟

درمان بدون جراحی

بیرون زدگی دیسک لزوماً به معنای این نیست که باید برای برطرف شدن آن تحت جراحی قرار بگیرید. درمان این عارضه بسته به علائم آن دارد. اگر علائم شما رو بهبود باشد، پزشکتان ممکن است راه‌هایی غیر از جراحی را به شما پیشنهاد دهد که برای اکثر بیماران نتیجه بخش می‌باشند.
مانند:

• گذشت زمان برای از بین رفتن خود به خودی علائم
• استراحت و استفاده از داروهای مسکن بدون نیاز به نسخه
• شل کننده‌های عضلات (Muscle Relaxers)، داروهای ضد درد (Analgesics) و داروهای ضد التهاب (Anti-Inflammatory) هم می¬توانند موثر باشند
• فیزیوتراپی
• پس از توقفِ گرفتگی عضلانی (Spasms)، اعمال گرما به محل گرفتگی، مفید خواهد بود
  

پس از برطرف شدن علائم به منظور جلوگیری از بازگشت دوباره‌ی آنها، تمامی فعالیت‌های فیزیکی باید آرام و تحت کنترل انجام شوند، به خصوص خم شدن به جلو و بلند کردن اجسام. عدم نشستن طولانی مدت و پیاده‌روی‌های کوتاه مدت هم می‌تواند در جلوگیری از بازگشت مجدد علائم موثر باشند.
برای کمر، انجام حرکات کششی کمر و شکم، و برای گردن هم انجام حرکات کششی گردن مفید خواهند بود. به طور کلی برای اینکه در آینده دوباره دچار کمردرد یا گردن درد نشوید، آموختن طریقه‌ی درست ایستادن، نشستن و بلند کردن اجسام ضروری خواهد بود.
اگر این روش‌های بدون نیاز به جراحی در بهبود علائم شما تاثیری نداشته باشند، آنگاه ممکن است از تزریق داروهایی شبیه به کورتیزون استفاده شود که می‌توانند در کاهش درد و بالا بردن توانایی حرکتی افراد موثر باشند.
اما اگر علائمتان با گذشت زمان شدیدتر می‌شوند و یا اگر مثانه و روده‌ی شما دچار تغییراتی شده‌اند، به احتمال زیاد پزشک به شما جراحی را برای درمان پیشنهاد خواهد نمود.

درمان با جراحی

درصد کمی از افرادی که دچار بیرون زدگی دیسک هستند، تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند و اغلب، پزشکان نیز جراحی را پس از شکست روش‌های درمانیِ بدون جراحی در کاهش علائم شدید درد، پیشنهاد می‌کنند.

بیرون زدگی در ستون فقرات قفسه سینه‌ای

اگر دیسک بیرون زده در ستون فقراتِ قفسه سینه‌ای بوده و برای درمان آن جراحی نیاز باشد، پزشک از روشِ کاهش فشارِ ترنس توراسیک (Transthoracic) استفاده خواهد کرد، که در آن با ایجاد یک برش کوچک در بخش جانبی قفسه سینه به ستون فقرات دست پیدا نموده و برای کاهش فشار وارده به نخاع و ریشه‌های عصبی، بخش کوچکی از بدنه‌ی مهره و یا دیسکی که دچار مشکل شده را خارج می‌سازند. اگر نیاز باشد تا بخش زیادی از ستون فقرات خارج شود، آنگاه از روش فیوژن ستون فقرات (در آن دو یا تعداد بیشتری مهره را به هم وصل می‌کنند تا ثابت شوند) استفاده می‌کنند. هرگاه برای درمان دیسک بیرون زده، نیاز باشد تا بخش زیادی از استخوان و دیسک از ستون فقرات خارج شود، در ناحیه‌ای که عمل صورت گرفته ستون فقرات ناپایدار میگردد. زمانی که این اتفاق بیافتد، برای جبران ناپایداری، باید مهره‌های قسمت بالا و پایین ناحیه‌ی عمل شده را به هم متصل نمود. به این منظور، بین مهره‌هایی که ایجاد ناپایداری می‌کنند برای تثبیت، از پیوند استخوانی استفاده می‌شود؛ و برای این که استخوان پیوند زده شده بهبود یابد از چندین میله، صفحه و پیچ استفاده می‌کنند.
بیرون زدگی دیسک در ستون فقراتِ قفسه سینه‌ای می‌تواند از طریق روش جراحی “Costotransversectom” نیز انجام شود؛ که در آن بخشی از زائده‌ی جانبی مهره جدا شده و از این طریق پزشک از پشت به ستون فقرات دسترسی یافته و جراحی را بر دیسک آسیب دیده انجام می‌دهد.
روش جراحی VATS (Video Assisted Thoracoscopy Surgery) نیز از روش¬های موجود برای انجام جراحی در ستون فقرات قفسه سینه¬ای می¬باشد که در آن پزشک به کمک یک دوربین تلویزیونی کوچک که از قفسه¬ی سینه عبور کرده و وارد آن می¬شود، دیسک بیرون زده را می¬بیند و بر روی آن جراحی انجام می-دهد.

بیرون زدگی در ستون فقرات کمری

روش جراحی میکرو دیسکتومی (Lumber Microdiskectomy)، روش رایج درمان بیرون زدگی دیسک در کمر است. در این روش، قسمتِ بیرون زده‌ی دیسک و هرگونه قطعه‌ی دیگری که نخاع و اعصاب را تحت فشار قرار داده را خارج می‌سازند.

بیرون زدگی در ستون فقرات گردنی

به منظور درمان بیرون زدگی دیسک در گردن، معمولاً از روش جراحی دیسکتومی و فیوژن (Cervical Discketomy and Fusion) استفاده می‌شود. در این روش برای از بین بردن علائم درد، کل دیسک بیرون زده را خارج نموده و محل خالی دیسک را با پیوند استخوان پر می‌کنند و در نهایت هم برای حمایت از ستون فقرات در این ناحیه، از پلاک استفاده می‌شود.