ساختارهای مهم ستون فقرات
در ستون فقرات تعدادی ساختار مهم وجود دارد که آشنایی با این ساختارها به شما در درک عملکرد ستون فقرات و مشکلات مربوط به آن کمک میکند. این ساختارها عبارتند از: دیسکهای بین مهرهای، مفاصل بین مهرهای (یا مفاصل فاست)، روزنههای عصبی، نخاع، ریشههای عصبی و عضلاتی که در مجاورت ستون فقرات قرار گرفتهاند (عضلات پاراسپاینال). در ادامه هرکدام از این بخشها را به اختصار بررسی میکنیم.
دیسکهای بین مهرهای (Discs)
هر دیسک یک حلقهی خارجی محکم و سخت از جنس فیبر دارد به نام آنولوس (Annulus) که در آن یک هستهی نرم و ژلهای به نام نوکلئوس پولپوزوس (Nucleus Pulposus) قرار گرفته است. آنولوس در واقع یک رباط محکم است که وظیفهی محافظت از هسته دیسک را برعهده دارد. نوکلئوس از بافتی تشکیل شده که به علت دارا بودن حجم بالایی از آب، بسیار نمناک بوده و همانند یک ضربهگیر در ساختار دیسک عمل میکند (چیزی شبیه به تشکی که از آب پر شده است).
مفاصل فاست (Facet Joints)
برخلاف تصور خیلی از افراد، ستون فقرات، مفاصلی واقعی، شبیه به مفاصل زانو و یا آرنج دارد. در ستون فقرات، به این مفاصل، مفاصل فاست گفته میشود. مفاصل فاست، مهرهها را به هم متصل نموده و انعطاف پذیری لازم برای حرکت آنها بر روی یکدیگر را فراهم میکنند. بین هر جفت مهره، دو مفصل فاست وجود دارد. در هر دو سمت از هر مهره یک زائدهی مفصلی قرار گرفته است و این دو زائده به گونهای بسط یافتهاند که همپوشانی آنها با دو زائدهی مفصلیِ مهرهیِ مجاور تشکیل یک مفصل فاست میدهند.
مفاصل فاست از نوع مفاصل متحرک (Synovial Joints) هستند. انتهای استخوانهایی که به مفاصل متحرک میرسند، توسط غضروف مفصلی پوشیده شده است که مادهای نرم و اسفنجی بوده و اجازه میدهد تا استخوانها با کمترین اصطکاک بر روی هم بلغزند. در داخل این مفاصل مایعی به نام مایع سینوویال وجود دارد که سطوح مفصلی را لیز نگه میدارد. این مایع در داخل کیسهای ضد آب از جنس بافت نرم به نام "کپسول مفصلی" قرار گرفته و توسط رباطهایی که کاملا مفصل را محصور کردهاند، در بر گرفته شده است.
نخاع (Spinal Cord)
نخاع، ستونی از میلیونها رشته عصبی است که پیامهایی را از مغز به سمت سایر قسمتهای بدن منتقل میکنند. نخاع از مغز تا ناحیهی بین اولین و دومین مهرهی کمری کشیده شده است. نخاع درون مجرایی توخالی به نام "مجرای نخاعی" قرار میگیرد. این مجرا از قرار گیری مهرهها بر روی هم ایجاد شده است. مجرای نخاعی، نخاع و ریشههای عصبی آن را به طور کامل در برگرفته و از آنها محافظت مینماید.
همانطور که اشاره شد، نخاع تا دومین مهرهی کمری امتداد مییابد. پایینتر از این سطح، مجرای نخاعی شامل گروهی از رشتههای عصبی به نام "کودا اکوئینا (Cuada Equina)" میشود که به لگن و سایر اندامهای تحتانی عصبی میکنند.
نخاع توسط غشاء محافظی به نام "غشاء دورا (Dura Mater)" پوشیده شده است که مانند یک کیسه ضد آب، نخاع و اعصاب نخاعی را فراگرفته است. درون این کیسه، نخاع توسط مایع نخاعی (CSF – CerebroSpinal Fluid) احاطه شده است. مایع نخاعی وظیفهی حفاظت از نخاع را بر عهده دارد.
روزنههای عصبی (Neural Foraminae)
نخاع به 31 جفت ریشهی عصبی منشعب میشود، که از طریق روزنههای کوچکی در هر دو طرف مهرهها (روزنههای عصبی) از ستون فقرات خارج میشوند. هر یک جفت ریشهی عصبی، هنگام خروج از این روزنهها به دو جهت مخالف میروند؛ یکی از روزنهی چپ و دیگری از روزنهی راست خارج میشوند.
ریشههای عصبی (Nerve Roots)
همانطور که گفته شد، رشتههای عصبی منشعب شده از نخاع، جفتهایی عصبی را شکل میدهند که از روزنههای کوچک بین مهرهای خارج میشوند. اعصاب موجود در هر ناحیه از نخاع به قسمتهای به خصوصی از بدن متصل میشوند؛ به طوری که دلیل اصلیِ فلج شدن (Paralysis) هر بخش از بدن، آسیبدیدگی اعصاب نخاعی مربوط به همان بخش است.
اعصاب مهرههای گردنی، قسمتهای فوقانی شامل سینه و دستها، اعصاب مهرههای قفسه سینهای، سینه و شکم و اعصاب مهرههای کمری هم پاها، لگن، روده و مثانه را عصب دهی میکنند. این اعصاب همهی قسمتهای بدن شما را هماهنگ کرده، و به شما اجازهی کنترل کردن ماهیچهها را میدهند.
ریشههای عصبی، بستر انتقال پیامهای عصبی از طرف مغز به سایر اندامهای بدن و یا برعکس هستند؛ به عبارتی اگر بدن شما دچار آسیب شود، پیام درد از طریق این اعصاب به مغز میرود. اگر خود این اعصاب دچار آسیب دیدگی شوند، شما ممکن است در نواحی از بدن که مربوط به آن عصب میشوند، دچار درد، مورمور شدن و یا بیحسی شوید. بدون این پیامهای عصبی، بدن شما قادر به کار کردن نبوده و عملکرد مفیدی نخواهد داشت.
عضلات مجاور ستون فقرات (Paraspinal Muscles)
به عضلات مجاور ستون فقرات، عضلات "پاراسپاینال" گفته میشود. این عضلات علاوه بر حمایت از ستون فقرات، محرکی برای حرکات این قسمت نیز هستند. مفاصل به انعطافپذیری و عضلات به تحرک کمک میکنند. تعداد بسیار زیادی عضلات کوچک در پشت و کمرتان وجود دارد که هر کدام بخشی از حرکات مهرهها و سایر قسمتهای سیستم اسکلتی را کنترل میکنند.