درد مچ دست، اغلب بر اثر کشیدگی و یا شکستگی ناشی از آسیب دیدگی‌های ناگهانی ایجاد می‌شود. اما آسیب دیدگی‌های بلند مدتی مانند: تحت فشار قرار گرفتن مداوم، آرتروز و سندرم تونل کارپال نیز میتوانند سبب بروز درد در مچ دست شوند.
علت درد مچ دست
باتوجه به اینکه عوامل زیادی میتوانند منجر به درد مچ دست شوند، تشخیص علت اصلی درد کار دشواری خواهد بود. اما در هرصورت تشخیص دقیق برای تعیین روندی مناسب برای درمان و بهبود ضروری است.
درد مچ دست با چه علائمی همراه است؟
درد مچ بسته به علت بروز آن میتواند متفاوت باشد. به عنوان مثال درد ناشی از آرتروز استخوانی مشابه دندان درد خفیف توصیف شده درحالی که درد ناشی از سندرم تونل کارپال معمولا به صورت حس سوزن سوزن یا مور مور شدن، به خصوص در شب‌ها، است. یافتن محل دقیق درد در مچ دست، میتواند سرنخی باشد برای یافتن آنچه در حقیقت پشت پرده‌ی علائمتان می‌گذرد.
چه عواملی میتوانند منجر به بروز درد در مچ دست گردند؟
آسیب های مچ دست
آسیب‌های ناگهانی
- اغلب آسیب‌های مچ دست مربوط به زمانی است که افراد به صورت ناگهانی بر روی دستشان درحالیکه باز است، می‌افتند. این نوع آسیب دیدگی‌ها میتوانند منجر به پیچ خوردگی، کشیدگی و یا حتی شکستگی شوند. به طور مثال، شکستگی اسکافوئید، در سمتی از مچ دست که به انگشت شست متصل می‌شود، در استخوانی به نام اسکافوئید رخ میدهد. این نوع شکستگی ممکن بلافاصله پس از آسیب‌دیدگی در تصاویر ایکس‌ری قابل تشخیص نباشد.
آسیب‌های تکراری
- هرگونه فعالیتی که نیازمند حرکت مداوم مچ دست باشد، از ورزش تنیس گرفته تا نواختن ویولنسل و یا رانندگی طولانی مدت؛ میتواند بافت‌های اطرف مفاصل را ملتهب ساخته و یا منجر به شکستگی‌های فشاری گردد؛ بویژه اگر فعالیت مذکور، ساعت‌ها و بدون استراحت انجام گیرد. بیماری دکوروین (De Quervain’s disease)، نوعی آسیب دیدگی بر اثر وارد شدن فشارهای مداوم و تکراری میباشد که سبب بروز درد در ابتدای انگشت شست (محل اتصال آن به مچ دست) می‌گردد.
آرتروز
- آرتروز استخوانی. این شرایط زمانی رخ میدهد که غضروف پوشاننده‌ی انتهای استخوان‌ها در مفاصل، با گذشت زمان فرسوده شده و از بین برود. بروز آرتروز استخوانی در مچ دست رایج نبوده و اغلب افرادی که در گذشته مچ دستشان آسیب دیده، دچار این بیماری می‌شوند.
- رماتیسم مفصلی. رماتیسم مفصلی به شرایطی گفته می‌شود که در آن سیستم ایمنی دچار اختلال شده و بافت‌های بدن را مورد حمله قرار میدهد. برخلاف آرتروز استخوانی، بروز رماتیسم مفصلی در مچ دست رایج بوده و معمولا اگر یکی از مچ‌ها تحت تاثیر آن قرار گیر، دیگری نیز درگیر می‌گردد.
سایر بیماری‌ها
سندرم تونل کارپال (Carpal Tunnel Syndrome)
- سندرم تونل کارپال، به دلیل تحت فشار قرار گرفتن عصب میانی (median nerve) که از مجرای کارپال در زیر مچ دست عبور می‌کند، رخ میدهد.
کیست‌های گانگلیون (Ganglion Cysts)
- کیست‌های گانگلیون، کیست‌های نرم و پر از مایعی هستند که معمولا روی مچ دست ظاهر می‌شوند. بروز این کیست‌ها در مچ دست با درد همراه بوده و میتواند با فعالیت کردن تشدید یافته و یا بهبود یابد.
بیماری کین باخ (Keinbock’s disease)
- این اختلال شامل فروپاشی یکی از استخوان‌های کوچک مچ دست به دلیل کاهش میزان عروق مغذی در آن میباشد که معمولا در افراد جوانی که به سن بلوغ رسیده‌اند، رخ میدهد.
چه عواملی میتوانند احتمال بروز درد در مچ دست را افزایش دهند؟
مستقل از سبک زندگی افراد، هرکسی ممکن است دچار درد مچ شود. در این میان عواملی وجود دارند که میتوانند احتمال بروز درد در مچ دست را افزایش دهند:
- شرکت در فعالیت‌های ورزشی. آسیب دیدگی مچ دست در اغلب ورزش‌ها امری رایج است؛ چه ورزش‌هایی که با آسیب‌های ناگهانی همراه هستند و چه ورزش‌هایی که در آنها مچ دست به صورت مداوم تحت فشار قرار دارد؛ مانند: فوتبال، بولینگ، گلف، ژیمناستیک، اسنوبوردینگ و تنیس.
- کارهای پرتکرار. تقریبا تمامی فعالیت‌هایی که دست و مچ دست را درگیر می‌کنند؛ مانند: بافندگی و یا حتی کوتاه کردن مو، اگر با نیروی کافی و تعداد دفعات تکرار مناسب انجام گیرند، میتوانند مانع از درد مچ شوند.
- بیماری‌ها یا شرایطی خاص. بیماری‌ها و شرایطی مانند: بارداری، دیابت، اضافه وزن، رماتیسم مفصلی و نقرس میتوانند احتمال بروز سندرم تونل کارپال را افزایش دهند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
دقت داشته باشید که برای هر دردی که در مچ دست ایجاد می‌شود نیازی به مراجعه به پزشک نخواهد بود. کشیدگی‌ها و پیچ خوردگی‌های خفیف معمولا با استراحت کردن، استفاده از پک یخ، مصرف داروهای مسکن بدون نیاز به نسخه و بستن دست با بانداژ برطرف می‌شوند. اما درصورت تشدید یا ادامه یافتن درد و تورم تا چند روز بعد از آسیب دیدگی، حتما به پزشکتان مراجعه نمایید. تشخیص و درمان اگر به موقع صورت نگیرد، میتواند منجر به عدم بهبودی کامل، کاهش گستره‌ی حرکتی و معلولیت طولانی مدت گردد.
چگونه برای ملاقات با پزشک آماده شویم؟
مشکل خود را ابتدا با پزشک خانواده در میان بگذارید؛ وی بسته به شرایطتان شما را به متخصص مفاصل (روماتولوژیست)، پزشک ورزش و یا پزشک ارتوپد ارجاع میدهد.
پیش از ملاقات با پزشک میتوانید لیستی شامل موارد زیر تهیه کنید:
- توصیف دقیقی از علائمتان
- اطلاعاتی در رابطه با مشکلات پزشکی که داشتید یا دارید
- اطلاعاتی در رابطه با مشکلات پزشکی که در خانواده یا وابستگانتان رایج است
- کلیه‌ی داروها و مکمل‌های غذایی که مصرف می‌کنید
- سوالاتی که می‌خواهید از پزشک بپرسید
پزشک نیز ممکن است سوالات زیر را از شما بپرسد:
- علائمتان از چه زمانی آغاز شد؟
- آیا اخیرا دچار آسیب دیدگی شده‌اید که مرتبط با این علائم باشد؟
- چه حرکت خاصی در مچ دست، دردتان را تشدید می‌کند؟
- آیا احساس مور مور شدن یا بی‌حسی در دستتان ندارید؟
- چپ دست هستید یا راست دست؟
- شغلتان چیست؟ زمانی که کار می‌کنید از مچ دستتان زیاد کار می‌کشید؟
- آیا در ورزش یا فعالیت‌هایی که مچ دست را تحت فشار قرار می‌دهند، شرکت دارید؟
چگونه می‌توان از بروز درد در مچ دست جلوگیری نمود؟
جلوگیری از عواملی که اغلب ناخواسته سبب آسیب دیدگی مچ دست می‌شوند، کاری غیر ممکن است. اما رعایت نکات زیر میتواند در محافظت از مچ دست موثر باشد:
- استخوان‌هایتان را تقویت کنید. دریافت کلسیم کافی میتواند از شکستگی استخوان‌ها جلوگیری نماید؛ این میزان برای افراد بالغ حدود 1000 میلی‌گرم در روز و برای خانم‌های بالای 50 سال حدود 1200 میلی‌گرم در روز میباشد.
- زمین نخورید. همانطور که ذکر شد، اغلب آسیب‌های مچ دست مربوط به زمانی است که افراد درحالی که دستشان باز میباشد، بر روی آن می‌افتند. برای جلوگیری از زمین خوردن، کفش مناسب بپوشید. اگر در خانه شرایطی وجود دارد که ممکن است باعث زمین خوردنتان شود، آنرا برطرف کنید. نورپردازی محل زندگیتان را افزایش دهید. سعی کنید تا حمام و راه پله‌ها را به میله‌های ایمنی مجهز نمایید.
- هنگام ورزش کردن از تجهیزات محافظتی استفاده کنید. هنگام شرکت در فعالیت‌هایی که احتمال آسیب دیدگی مچ در آنها بالا میباشد، محافظ مچ بپوشید؛ مانند: فوتبال، اسنوبوردینگ و اسکیت.
- به شرایط کاریتان توجه داشته باشید. اگر به طور طولانی مدت با کیبورد کار می‌کنید، سعی کنید تا حین کار استراحت‌های متناوب داشته و زمانی که تایپ می‌کنید، مچ دستتان را در موقعیت طبیعی و ریلکس نگه دارید. استفاده از کیبورد ارگونومیک و یا پد ژلی میتواند در محافظت از مچ دستتان مفید باشد.
تشخیص و درمان
درد مچ دست چگونه تشخیص داده می‌شود؟
معاینات جسمانی جهت تشخیص میتواند شامل موارد زیر باشد:
- بررسی مچ دست برای یافتن نقاط حساس به درد، نقاط متورم و نقاطی که دچار تغییر شکل شده‌اند
- ارزیابی گستره‌ی حرکتی مچ دست با حرکت دادن آن در جهات مختلف
- ارزیابی قدرت مشت و ساعد
پزشک در برخی موارد انجام تست‌هایی مانند: انواع تصویربرداری‌ها، آرتروسکوپی و تستهای اعصاب را تجویز می‌کند که در ادامه آنها را بررسی می‌کنیم.
انواع تصویربرداری‌ها
- تصویربرداری با پرتوی ایکس. معمول‌ترین نوع تصویربرداری برای مچ دست است. این نوع تصویربرداری به کمک تابش اندکی اشعه‌ی ایکس میتواند شکستگی‌ها و علائم آرتروز استخوانی را نمایان سازد.
- سی‌تی اسکن. این اسکن میتواند جزئیات بیشتری از استخوان‌های مچ دست و همینطور شکستگی‌هایی که ممکن است در تصاویر پرتوی ایکس مشخص نشوند را نمایان سازد.
- امآرآی. امآرآی به کمک امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی، تصاویری جزئی از استخوان‌ها و بافت‌های نرم اطراف آنها فراهم می‌آورد. برای انجام امآرآی مچ دست، ممکن است نیازی نباشد تا به طور کامل در دستگاه امآرآی قرار گیرید؛ این کار را می‌توان با قرار دادن دست در دستگاهی کوچک‌تر نیز انجام داد.
- فراصوت. این تست ساده و غیر تهاجمی به مصور سازی تاندون‌ها، رباط‌ها و کیست‌ها کمک می‌کند.
آرتروسکوپی
اگر روش‌های تصویربرداری بی‌نتیجه بودند، آنگاه پزشک روش آرتروسکوپی را اجرا می‌کند؛ روشی که در آن ابزاری به نام آرتروسکوپ که به اندازه‌ی یک مداد میباشد را از طریق ایجاد برش‌های کوچکی روی پوست وارد مچ دست می‌کنند. این ابزار شامل یک چراغ و یک دوربین کوچک است که تصاویر را بر روی یک مانیتور تلویزیونی نمایش میدهد. برای ارزیابی دردهای بلند مدت در مچ دست، روش آرتروسکوپی دقیق‌ترین روش بحساب می‌آید. در برخی موارد پزشک ممکن است حین ارزیابی مچ دست با روش آرتروسکوپی، برخی از مشکلات آنرا نیز برطرف کند؛ به عبارتی آرتروسکوپی هم جنبه‌ی تشخیصی دارد و هم جنبه‌ی درمانی.
تستهای عصبی
اگر تشخیص احتمالی پزشک، سندرم تونل کارپال باشد معمولا انجام تست الکترومایوگرافی تجویز می‌شود. این تست شامل ثبت سیگنال‌های الکتریکی عضلات به کمک یک الکترود سوزنی، حین استراحت و انقباض عضلات میباشد. بررسی فعالیت‌های عصبی در عضلات نیز به عنوان بخشی از تست الکترومایوگرافی انجام می‌گیرد که در آن به طور مثال سرعت انتقال پیام‌های عصبی در تونل کارپال را بررسی می‌کنند تا ببینند دچار کاهش شده است یا خیر.
درمان
روش‌های درمانی که برای مشکلات مربوط به مچ دست وجود دارند؛ بسته به نوع، محل و شدت آسیب دیدگی، سن و وضعیت کلی سلامت بیمار بسیار متنوع میباشند.
مصرف دارو
داروهای مسکن بدون نیاز به نسخه؛ مانند: ایبوپروفن (ادویل و موترین از دیگر نام‌های تجاری این دارو هستند) و استامینوفن (همان تیلنول) میتوانند در کاهش درد مچ موثر باشند. مسکن‌های قویتر تنها با نسخه در دسترس هستند.
درمان درد مچ دست
فیزیوتراپ برای آسیب دیدگی مچ دست و مشکلات مربوط به تاندون‌ها، تمرینات خاصی را به شما آموزش میدهد و اگر نیاز باشد تا تحت جراحی قرار بگیرید، در روند توانبخشی پس از عمل به شما کمک می‌کند. فیزیوتراپ همچنین با انجام یک ارزیابی از شرایط محیط کاریتان میتواند عواملی که سبب درد مچ دستتان شده است را درصورت وجود، پیدا کند.
اگر استخوانی در مچ دستتان دچار شکستگی شده باشد، نیاز است تا قطعات شکسته دوباره درکنار هم قرار گیرند تا استخوان جوش بخورد. برای تثبیت قطعات شکسته‌ی استخوان در کنار هم از گچ گیری یا آتل استفاده می‌شود.
اگر مچ دست دچار کشیدگی یا پیچ خوردگی شده باشد، نیاز است تا به منظور محافظت از تاندون‌ها و رباط‌ها تا زمان بهبودی، از آتل استفاده نمایید. آتل گزینه‌ای مناسب برای آسیب دیدگی‌هایی است که در اثر حرکات تکراری در مچ دست ایجاد می‌شوند.
عمل مچ دست
برخی از مواردی که ممکن است نیاز به انجام جراحی داشته باشند به صورت زیر هستند:
- شکستگی‌های استخوانی. گاهی نیاز است تا به منظورکمک به جوش خوردن استخوان، قطعات شکسته آن را با انجام جراحی در کنار هم تثبیت کنند. در چنین شرایطی جراح به کمک قطعاتی فلزی، تکه‌های استخوانی را به هم متصل نموده و تثبیت می‌کند.
- سندرم تونل کارپال. در شرایطی که علائم سندرم تونل کارپال شدید میباشد، ممکن است به منظور کاهش فشار وارده به عصب، تاندونی که دیواره‌ی بالایی تونل کارپال را تشکیل داده، برش بزنند.
- ترمیم تاندون و یا رباط. گاهی نیاز است تا رباط‌ها و تاندون‌هایی که پاره شده‌اند، با انجام جراحی ترمیم شوند.
منابع:
