مفصل زانو از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟
ممکن است در ابتدا زانو را بخشی ساده و بدون پیچیدگی درنظر بگیرید. اما در حقیقت مکانیزمی پیچیده بوده و شامل بخش‌های مختلفی میشود که این بخش‌ها به منظور فراهم آوردن گستره‌ی حرکتی لازم برای ما، باید بدون هیچ نقصی با هم همکاری کنند. حقیقتی که اکثر مردم در طول عمر خود از آن بهره‌مند هستند بدون اینکه به آن توجهی کنند!
اغلب گفته میشود که زانو بزرگترین مفصل در بدن است. به صورت تئوری این مطلب درست است، اما در حقیقت خودِ این مفصل از چهار مفصل کوچکتر ساخته شده شامل:
- یک مفصل که کشکک (پاتلا) را به استخوان ران (فمور) متصل میکند
- دو مفصل که استخوان ساق را به استخوان ران متصل می‌کنند
- یک مفصل که استخوان درشت نی (تیبیا) و نازک نی (فیبولا) ساق را به هم متصل میکند
مفصل زانو به دلیل پیچیدگی و همینطور به این دلیل که متحمل وزن بدن می‌باشد، به نسبت دیگر مفاصل بدن بیشتر در معرض آسیب قرار دارد. به طور کلی، این مفصل از چهار بخش اصلی ساخته شده شامل: غضروف، استخوان‌ها، رباط‌ها (یا همان لیگامنت‌ها) و تاندون‌ها. این آسیب‌ها می‌توانند در هرکدام از بخش‌های ذکر شده‌ی مفصل زانو رخ دهند.
استخوان‌ها
انتهای استخوان ران (فمور) در ناحیه‌ای که به استخوان ساق (تیبیا) متصل میشود دارای دو برجستگی دایره‌ای شکل می‌باشد که به آنها فمورال کُندیل (Femoral Condyles) گفته میشود. سطحی از استخوان تیبیا که این دو قسمت بر روی آن قرار می‌گیرند را پلاتوی (Tibial Plateau) می‌نامند که خود به دو بخش تقسیم میشود، شامل: لترال پلاتوی (قسمت بیرونی آن که نسبت به زانوی پای مخالف دورتر قرار می گیرد) و مدیال پلاتوی (قسمت داخلی آن) است.
مفصل کوچکی که استخوان ریز نی (فیبولا) ساق را به کنار استخوان درشت نی (تیبیا) متصل میکند، یک مفصل استاتیک است؛ به این مفهوم که بر خلاف دیگر بخش‌های مفصل زانو، دارای گستره حرکتی محدودتر و کمتری می‌باشد.
عضلات
عضلات جلوی استخوان ران را عضلات چهارسر ران (Quadriceps) می‌نامند و همانطور که از نام آنها پیداست شامل چهار عضله می‌باشند. شما پایتان را به کمک این عضلات صاف می‌کنید. عضلات پشت استخوان ران را عضلات همسترینگ (Hamstrings) می‌نامند که با انقباض این عضلات پا خم میشود.
رباط‌ها
رباط‌ها، بافت‌هایی هستند که همانند طنابی محکم، انتهای استخوان‌ها را به هم متصل می‌کنند. در زانو، چهار رباط اصلی وجود دارد. رباط مدیال کولترال (MCL-Medial Collateral Ligament) و رباط لترال کولترال (LCL-Lateral Collateral Ligament) که در دو جانب مفصل زانو قرار دارند و از حرکت بیش از اندازه‌ی زانو به اطراف جلوگیری می‌کنند.
رباط صلیبی قدامی (ACL-Anterior Cruciate Ligament) و رباط صلیبی خلفی (PCL-Posterior Cruciate Ligament)، به ترتیب در جلو و عقب مفصل زانو قرار گرفته‌اند. و وظیفه‌ی تنظیم خم شدن پا به عقب و جلو را بر عهده دارند.
تاندون‌ها
تاندون‌ها مانند رباط‌ها می‌باشند با این تفاوت که ماهیچه‌ها را به استخوان‌ها متصل می‌کنند. عضلات چهارسر و همسترینگ هرکدام دارای تاندونی می‌باشند که آنها را به استخوان زیرینشان متصل میکند. بزرگترین تاندون در زانو، تاندون پاتلار (Patellar Tendon) است که کشکک (پاتلا) را به ساق (تیبیا) متصل میکند.
زمانیکه رباط‌ها آسیب می‌بینند یا پاره می‌شوند، گاهی از تاندون‌ها برای پیوند استفاده نموده و جایگزین رباط‌های آسیب دیده می‌کنند.
غضروف مفصلی
غضروف مفصلی، پوششی محکم، لاستیکی، صیقلی و شفاف می‌باشد که انتهای استخوان‌ها در مفاصل را می‌پوشاند. این لایه با ضخامت یک چهارم اینچ (19 حدود میلیمتر)، نقش ضربه‌گیر را برای مفصل زانو ایفا نموده و در عین حال سطحی صاف و تقریبا بدون اصطکاک را برای حرکتی نرم و آزادانه فراهم آورده است.
منیسک (Meniscus)
منیسک بخشی هلالی شکل لاستیکی از جنس فیبروکارتیلاژ است که فضای بین استخوان ران و استخوان مسطح ساق، را پر نموده است. منیسک به عنوان ضربه‌گیر عمل کرده و فشار را در سطح مفصل زانو پخش میکند و در عین حال سطحی صاف و نرم را جهت حفاظت از غضروف مفصلی فراهم می‌آورند.
بورس‌ها (Bursae) و مایع سینوویال
بورس‌ها کیسه‌هایی پر از مایع هستند که به عنوان یک سطح لیز، اصطکاک بین استخوان‌ها، تاندون‌ها و ماهیچه‌ها را کاهش می‌دهند. این کیسه‌ها با مایع سینوویال پر شده‌اند، مایعی غلیظ که نقش روان کننده حرکت را در داخل مفاصل ایفا میکند.
مراجع:
