پوکی استخوان بیماری است که استخوان‌ها را نازک، ضعیف و شکننده می‌کند. این بیماری باعث می‌شود استخوان‌ها به راحتی بشکنند، به‌ویژه در افراد بالای 50 سال! پوکی استخوان در ایران شیوع بالایی دارد، گزارش جدید مرکز تحقیقات استئوپروز (پژوهشگاه پوکی استخوان) دانشگاه علوم پزشکی تهران حاکی از آن است که شیوع این بیماری نسبت به گذشته افزایش یافته و امروزه ۶۲/۷ درصد از زنان و ۲۴/۶ درصد از مردان بالای ۶۰ سال به پوکی استخوان مبتلا هستند.
علت پوکی استخوان
پوکی استخوان به دلیل تغییرات طبیعی در بدن ایجاد می‌شود. استخوان‌ها به‌طور مداوم بازسازی می‌شوند و استخوان‌های قدیمی با استخوان‌های جدید جایگزین می‌شوند. اما در افراد مسن، این فرآیند کندتر می‌شود و استخوان‌ها ضعیف‌تر می‌شوند.
عوامل موثر بر پوکی استخوان
افزایش سن
بیشتر افراد مبتلا به پوکی استخوان بالای 50 سال دارند. با افزایش سن، استخوان‌ها نازک‌تر و ضعیف‌تر می‌شوند.
تغییرات هورمونی
کاهش سطح استروژن در زنان و تستوسترون در مردان باعث کاهش سرعت بازسازی استخوان می‌شود.
استعداد ژنتیکی
سابقه خانوادگی پوکی استخوان می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.
سایر عوامل ابتلا به پوکی استخوان
داروها
برخی داروها مانند کورتیکواستروئیدها، داروهای ضد تشنج و داروهای تیروئید می‌توانند باعث تحلیل رفتن استخوان‌ها شوند.
بیماری ها و عمل های جراحی
- اختلالات گوارشی ، از جمله بیماری التهابی روده و بیماری سلیاک
- سرطان پروستات یا سینه
- بیماری مزمن کلیه یا بیماری کبد (از جمله سیروز صفراوی)
- اختلالات خود ایمنی، از جمله لوپوس، آرتریت روماتوئید
- اختلالات هماتولوژیک، از جمله لوسمی، لنفوم، مولتیپل میلوما و بیماری سلول داسی شکل
- اختلالات عصبی، از جمله سکته مغزی، آسیب نخاعی، و بیماری پارکینسون
- اختلالات غدد درون ریز، مانند پرکاری تیروئید و دیابت
- برخی از عمل های جراحی، از جمله بای پس معده
تغذیه نامناسب
- مصرف کم کلسیم
- کمبود ویتامین D
- مصرف کم پروتئین در رژیم غذایی
- کاهش وزن قابل توجه یا اختلال در خوردن
سبک زندگی
مصرف زیاد الکل، سیگار کشیدن و عدم فعالیت بدنی می‌تواند خطر پوکی استخوان را افزایش دهد.
چه در دوران کودکی و چه در بزرگسالی. شما باید حداقل 150 دقیقه در هفته فعالیت بدنی متوسطی داشته باشید، از جمله تمرینات ورزشی که به ساخت یا حفظ استخوان کمک می کند.
تشخیص و آزمایشات پوکی استخوان
در معاینه‌های بهداشتی، پزشک به دنبال علائم پوکی استخوان مانند کاهش قد و سابقه خانوادگی است. آزمایش‌های خون و ادرار و تست تراکم استخوان (DXA) می‌توانند میزان تراکم استخوان را نشان دهند.
نتایج آزمایش DXA
- نمره T 1- تا 1: تراکم استخوان طبیعی.
- نمره T 1- تا 2.4–: توده استخوانی پایین.
- نمره T 2.5- یا کمتر: پوکی استخوان.
پیشگیری و درمان پوکی استخوان
برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
- تغییر رژیم غذایی
- مصرف مکمل ها – به ویژه کلسیم و ویتامین D
- ایجاد تغییراتی در شیوه زندگی، مانند ایجاد یک برنامه ورزشی ، ترک سیگار ، و محدود کردن مصرف الکل
- مصرف داروهایی برای کاهش خطر شکستگی با افزایش تراکم استخوان، جلوگیری از تحلیل استخوان
- پیشگیری یا کنترل دیابت
- پیشگیری یا کنترل فشار خون بالا
پیشگیری از شکستگی بعد از جراحی تعویض مفصل
برای بیمارانی که پوکی استخوان دارند و جراحی تعویض مفصل زانو یا لگن انجام داده‌اند، اقدامات زیر توصیه می‌شود:
- مصرف ویتامین D و کلسیم: به بدن کمک می‌کند تا استخوان‌های قوی‌تری بسازد.
- ورزش: ورزش‌های بدنسازی به تحریک فعالیت سلول‌های سازنده استخوان کمک می‌کنند.
- تغییرات در چیدمان خانه: برای کاهش خطر زمین خوردن، تغییراتی در خانه ایجاد کنید.
- برنامه‌ریزی برای حیوانات خانگی: برای جلوگیری از خطر زمین خوردن، حیوانات خانگی را به دوستان یا مراکز نگهداری بسپارید.
- استفاده از وسایل کمکی برای راه رفتن: استفاده از واکر یا عصا می‌تواند به بهبود کمک کند.
- پوشیدن کفش‌های مناسب: کفش‌های مناسب به حفظ تعادل و جلوگیری از لیز خوردن کمک می‌کنند.
تغییرات در حمام: نصب دستگیره و نرده‌ها در حمام به استفاده ایمن کمک می‌کند.
در صورت شکستگی بعد از جراحی تعویض مفصل چه باید کرد؟
اگر بعد از جراحی تعویض مفصل دچار شکستگی شدید، احتمالاً نیاز به جراحی مجدد فوری خواهید داشت. با پزشک خود در مورد روش‌های بهبود استحکام استخوان قبل و بعد از جراحی صحبت کنید. با برنامه‌ریزی و مراقبت‌های تخصصی، می‌توانید خطر شکستگی را کاهش داده و از حرکت آزادانه با مفصل جدید لذت ببرید.
نتیجه‌گیری
پوکی استخوان بیماری جدی است که می‌تواند کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار دهد. با انجام اقدامات پیشگیرانه و درمان‌های مناسب، می‌توان از عوارض جدی آن جلوگیری کرد و زندگی سالم‌تری داشت.
مراجع:
