عمل تعویض مفصل زانو

از عمل تعویض مفصل زانو چه می‌دانید؟

اگر زانویتان دچار آرتروز شده و یا آسیب دیده، ممکن است حین انجام فعالیت‌های ساده‌ای مانند: راه رفتن، بالا و پایین رفتن از پله‌ها احساس درد نمایید؛ حتی ممکن است زمان استراحت کردن و در حالت دراز کشیده هم دردتان ادامه داشته باشد. در این شرایط اگر روش‌های درمانی بدون نیاز به جراحی (Conservative Treatments)؛ مانند مصرف دارو و یا استفاده از ابزارهای کمکی حین راه رفتن، تاثیری بر کاهش دردتان نداشته باشند آنگاه ممکن است انجام عمل تعویض مفصل زانو به شما پیشنهاد گردد.

عمل تعویض مفصل زانو، عملی ایمن می‌باشد که سبب کاهش درد و برطرف نمودن تغییر شکل پا گشته و به شما کمک می‌کند تا فعالیت‌های روزانه‌تان را دوباره از سر بگیرید. جراحی تعویض مفصل زانو نخستین بار در سال 1968 انجام شد. از آن زمان تاکنون پیشرفت‌هایی که در تکنیک انجام جراحی و همینطور مواد سازنده‌ی ایمپلنت‌ها ایجاد شده، میزان اثربخشی این عمل را بالا برده است. در حال حاضر، عمل تعویض مفصل زانو از جمله موفق‌ترین عمل‌ها در حوزه‌ی پزشکی بحساب می‌آید . طبق اطلاعات AHRQ (Agency for Healthcare Research and Quality)، سالانه بیش از 600,000 عمل تعویض مفصل زانو در آمریکا انجام می‌شود.

اگر تازه شروع به تحقیق درباره‌ی تعویض مفصل زانو نموده‌اید یا حتی اگر تصمیم خود را گرفته‌اید که این عمل را انجام دهید، درهرصورت، مطالب این مقاله برای شما مفید بوده و کمک می‌کند تا درک بهتری از جراحی تعویض مفصل زانو بدست آورید.

عمل تعویض مفصل زانو تا چه مدت اثرگذار است؟

معمولاً جراحی تعویض مفصل زانو برای مدت زمان طولانی موثر می‌باشد. در واقع، بیش از 90٪ از افرادی که این جراحی را انجام داده‌اند، بهبود عملکرد زانوی خود را به مدت 15تا 20 سال تجربه می‌کنند.

آناتومی زانو

مفصل زانو، بزرگترین مفصل در بدن ما است. انجام اکثر فعالیت‌های روزانه نیازمند داشتن زانوهایی سالم می‌باشد. مفصل زانو از سه بخش تشکیل شده که عبارتند از: بخش انتهایی استخوان ران (دیستال فمور)، بخش بالایی استخوان ساق (پروکسیمال تیبیا) و استخوان کشکک (پتلا). محل اتصال این سه استخوان به هم توسط غضروف مفصلی پوشیده شده است؛ سطحی نرم که از استخوان‌ها محافظت نموده و سبب می‌شود تا به نرمی بر روی هم حرکت داشته باشند.
منیسک، بخشی “C” شکل در مفصل زانو می‌باشد که همانند گُوِه، لبه‌های بیرونی آن ضخیم بوده و به تدریج باریک می‌شود. این بخش بین استخوان‌های ران و ساق قرار گرفته و نقش ضربه‌گیر را در مفصل زانو ایفا می‌کند.
دو استخوان ران و ساق در مفصل زانو به کمک رباط‌هایی (لیگامنت) بزرگ درکنار هم نگه داشته شده‌‌اند. این رباط‌ها به برقراری پایداری در مفصل زانو کمک می‌کنند.
سایر بخش‌های مفصل زانو توسط لایه‌ای به نام غشاء سینوویال دربرگرفته می‌شوند. در این غشاء مایعی تولید می‌شود که سبب لیز شدن سطح غضروف شده و به این ترتیب اصطکاک در برابر حرکت استخوان‌ها تقریبا به صفر میرسد.
بین فعالیت تمامی بخش‌های زانو، نوعی هارمونی و هماهنگی برقرار است. بروز بیماری یا وارد شدن آسیب به زانو می‌تواند این هارمونی را برهم زند و نتیجه‌ی این اختلال هم بروز درد، ضعف عضلانی و پایین آمدن کارایی مفصل زانو می‌باشد.

چه مشکلاتی می‌توانند در نهایت منجر به انجام عمل تعویض مفصل زانو شوند؟

آرتروز یکی از دلایل اصلی بروز دردهای مزمن در مفصل زانو و ناتوانی افراد در انجام کارهایش است. آرتروز انواع مختلفی دارد اما درد زانو اغلب به علت سه نوع آرتروز میباشد که عبارتند از: آرتروز استخوانی (Osteoarthritis)، رماتیسم مفصلی (Rheumatoid Arthritis) و آرتروز پس از سانحه (Post-Traumatic Arthritis).

آرتروز استخوانی . این نوع آرتروز با افزایش سن بروز پیدا می‌کند. آرتروز استخوانی اغلب در افراد بالا 50 سال دیده می‌شود اما احتمال بروز آن در افراد جوان هم وجود دارد. در این نوع آرتروز، غضروف پوشاننده‌ی استخوان‌ها به تدریج فرسوده شده و ازبین میرود. با از بین رفتن پوشش غضروف، استخوان‌ها مستقیما برروی هم کشیده می‌شوند و به این ترتیب فرد در زانو احساس درد و سفتی خواهد داشت.
رماتیسم مفصلی. در این نوع آرتروز، غشاء سینوویال که مفصل را دربر گرفته، ضخیم شده و ملتهب می‌گردد. این التهاب مزمن، به تدریج سبب از بین رفتن غضروف، بروز درد و سفتی در مفصل خواهد شد. رماتیسم مفصلی شایع‌ترین شکل بروز “آرتروز التهابی (Inflammatory Arthritis)” است.
آرتروز پس از سانحه . این نوع آرتروز می‌تواند مشکلی جدی برای فرد ایجاد کند. شکستگی در استخوان‌های اطراف مفصل یا پارگی رباط‌ها در اثر سانحه، می‌تواند به تدریج سبب از بین رفتن غضروف و احساس درد در مفصل زانو شده و عملکرد آن را محدود سازد.

روند عمل تعویض مفصل زانو چگونه است؟

بسته به شرایط بیمار، پزشک عمل تعویض کامل و یا تعویض بخشی از مفصل زانو را پیشنهاد می‌کند.

تعویض بخشی از مفصل زانو (Partial Knee Replacement):

هرگاه یکی از سه قسمت مدیال، لترال (منظور دو جانب داخلی و بیرونی مفصل زانو است) و پتلا (کشکک) نیاز به تعویض داشته باشند، به آن تعویض بخشی از مفصل زانو گفته می‌شود. به این ترتیب با تعویض تنها بخش‌های آسیب دیده، بخش‌های طبیعی بیشتری از زانو حفظ خواهند شد. این روش نسبت به تعویض کامل مفصل زانو، کم‌تهاجمی‌تر بوده و بنابراین دوره‌ی ریکاوری بعد از عمل آن هم کوتاه‌تر خواهد بود.

تعویض کامل مفصل زانو (Total Knee Replacement):

در عمل تعویض کامل مفصل زانو، ابتدا سطوح آسیب دیده در بخش انتهایی استخوان ران (دیستال فمور) را بوسیله‌ی ابزارهایی مخصوص جدا ساخته، سپس سطح استخوان را برش می‌دهند و در نهایت هم سطح برش‌زده را با قطعه‌ای فلزی جایگزین می‌کنند.
آماده سازی بخش بالایی استخوان ساق (پروکسیمال تیبیا) هم به همین ترتیب است؛ ابتدا سطوح آسیب دیده‌ را جدا ساخته، سطح استخوان را برش می‌دهند و درنهایت قطعه‌ی جدیدی (Tibial Base) را بر روی استخوان تراشیده شده‌ی ساق قرار می‌دهند. سپس بر روی این سطح فلزی جدید، یک قطعه‌ی پلی‌اتیلنی قرار می‌گیرد که نقش جاذب ضربه بین دو قطعه‌ی قرارگرفته بر انتهای استخوان‌های ران و ساق را ایفا می‌کند. ممکن است که جراح بخش زیرین استخوان کشکک را هم درصورت نیاز با یک قطعه‌ی پلی‌اتیلنی تعویض کند.
تثبیت این قطعات در استخوان به دو صورت انجام می‌گیرد:

تثبیت با استفاده از سیمان
تثبیت به کمک تکنیک “Press-Fit”. در این روش استخوان بر روی سطح پوشاننده‌ی ایمپلنت رشد کرده، آن را دربر گرفته و به این ترتیب ایمپلنت سرجایش تثبیت می‌شود.

انتخاب روش تثبیت قطعات ایمپلنت برعهده‌ی جراح بوده و به عواملی مانند: سن‌، سطح فعالیت فرد، کیفیت استخوان و سایر شرایط پزشکی که ممکن است تاثیر گذار باشند، وابسته است.
در انتهای پروسه‌ی جراحی، جراح مفصل جدید زانو را ایمن‌سازی می‌کند. یعنی زمانیکه ایمپلنت در جایش تثبیت شد و عملکرد صحیح عضلات اطراف مفصل هم تایید شدند، آنگاه جراح برش‌های ایجاد شده در اطراف مفصل را به کمک بخیه بسته و آنها را پانسمان می‌کند. به طور کلی می‌توانید یک تا سه ساعت پس از جراحی، انتظار داشته باشید که از اتاق ریکاوری به اتاق خود در بیمارستان منتقل شوید.

دو نوع پلتفورم برای تعویض کامل مفصل زانو وجود دارد که عبارتند از:

پلتفورم ثابت (FB-Fixed Bearing). در پلتفورم ثابت، قطعه‌ی پلی‌اتیلنی، بر روی قطعه‌ی فلزی ساق ثابت شده و نمی‌تواند حرکتی داشته باشد.
پلتفورم چرخان (RP-Rotating Platform). در پلتفورم چرخان، قطعه‌ی پلی‌اتیلنی می‌تواند بر روی سطح فلزی استخوان ساق بچرخد و با خم شدن زانو حرکت داشته باشد. این ویژگی سبب می‌شود تا آزادی حرکت مفصل تعویض شده در این پلتفورم، نسبت به دیگر پلتفورم‌های مرسوم تعویض زانو بیشتر بوده و به گستره‌ی حرکتی یک مفصل زانوی طبیعی نزدیک شود.